Củ niễng, còn được mệnh danh là "thủy trung sâm" tức là củ sâm ở trong nước do có hàm chứa giá trị dinh dưỡng vô cùng phong phủ. Củ niễng không chỉ giúp cơ thể bổ dưỡng, cường kiện, mà còn giúp thanh hỏa, trừ phiền.
Cây niễng có tên khoa học là Zizania latifolia Turcz, còn được là giao bạch, còn người dân ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Tuyên Quang, Bắc Kạn… thường gọi là lúa bắp, bắp nặm.
Cây thuộc loài thân thảo, họ lúa, nhìn khá giống lau, sậy, thường mọc ở những vùng đất nhiều bùn như hồ, ao, đầm nước hoặc những bãi bồi ven sông tại một số tỉnh đồng bằng Bắc Bộ và miền núi phía Bắc.
Nếu sinh trưởng bình thường, cây niễng cũng trổ bông, có hạt, sau khi xay xát nấu lên ăn giống như cơm, nên trước đây từng được sử dụng như một loại cây lương thực-thực phẩm.
Điểm độc đáo về quá trình hình thành củ của cây niễng là do một loại nấm ký sinh ăn được có tên là Ustilago esculentum Hennings. Loại nấm này nhiễm vào mầm ngọn khiến thân cây phồng lên thành củ và không thể trổ bông kết hạt.
Khi còn non, thân củ niễng có những chỗ màu xanh lục của các sợi nấm trên phần mô màu trắng, khi củ già hơn, bào tử nấm đổi màu tạo thành những đốm đen và vẫn hoàn toàn ăn được. Chính loại nấm này đã tạo nên hương vị bùi, ngậy, béo đặc trưng cho các món ăn từ củ niễng.
Món ngon - vị thuốc
Không chỉ là nguyên liệu làm nên nhiều món ngon với hương vị hấp dẫn, củ niễng còn có thể mang lại một số lợi ích sức khỏe và được Đông y coi là cây thuốc.
Theo Đông y, củ niễng có vị ngọt, béo, mùi thơm, tính lạnh, không độc. Do có các tính vị này nên củ niễng có tác dụng giải phiền khát, giải say rượu, lợi tiểu. Hạt niễng có vị ngọt, tính hàn, thường dùng chữa táo bón, kiết lỵ ở trẻ em và dùng cho các trường hợp ruột nóng, chữa khát, tiêu phiền, điều tràng vị, lợi đại tiểu tiện, thông sữa, thúc sữa.
Trong củ niễng có chứa nhiều hoạt chất như các protein, lipid, carbohydrate, chất xơ. Bên cạnh đó đây cũng là nguồn cung cấp nhiều nguyên tố vi lượng như canxi, kali, magie, natri, photpho, kẽm, sắt… cùng nhiều vitamin cần thiết cho cơ thể như vitamin B1, B12, PP, E…
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, củ niễng có rất nhiều tác dụng tốt với sức khỏe như khả năng chống oxy hóa mạnh, chống viêm, điều hòa miễn dịch, hỗ trợ chuyển hóa, hỗ trợ kiểm soát đường huyết, lợi tiểu, giảm phù nề…
Theo Đông y, củ niễng còn gọi là Giao bạch, có vị ngọt, tính lạnh, đi vào các kinh can, tỳ, phế, vị, đại trường. Củ niễng có tác dụng thanh nhiệt, giải thử, giải độc, lợi thấp, lợi niệu, sinh tân, giảm phiền khát, hòa vị, thúc ra sữa, tiêu sưng, thường được ứng dụng trong điều trị các chứng sốt, phiền khát, rối loạn tiêu hóa, táo bón, vàng da, thấp nhiệt, bệnh phổi, ho ra máu, trợ sữa, điều trị viêm tuyến vú cho phụ nữ sau sinh…
Bình luận